Theo van Doesburg richt in 1917 in Leiden het tijdschrift De Stijl op. Al snel speelt het tijdschrift een grote rol in binnen- en buitenland. Van Doesburg nodigt geestverwante kunstenaars in het buitenland uit om in het tijdschrift te publiceren.
Rondom het tijdschrift De Stijl ontstaat een kunstenaarsgroepering, bestaande uit onder anderen Piet Mondriaan, Bart van der Leck, Vilmos Huszár en Gerrit Rietveld. Deze groep schilders, architecten en ontwerpers streeft naar een autonome, universele kunst, bedoeld voor een nieuwe mens in een nieuwe samenleving. Niet meer het individu, maar het grote geheel van de samenleving moet het uitgangspunt zijn. Een compleet nieuwe beeldtaal zou alle mensen op een gelijke manier moeten kunnen aanspreken en moeten leiden tot een meer harmonieuze wereld. Hun ideeën hierover publiceren ze in het tijdschrift.
Leiden en De Stijl
Leiden is de geboortestad van De Stijl. Hier richtte Theo van Doesburg (1883-1931) in 1917 het tijdschrift op waaraan de internationale beweging zijn naam dankt. In die jaren was Leiden een stad die zinderde van kunst en wetenschap, en waar wereldberoemde geleerden als Einstein, Heike Kamerlingh Onnes en Paul Ehrenfest werkten naast kunstenaars zoals Theo van Doesburg. Met zijn enorme inzet voor De Stijl gaf Theo van Doesburg een revolutionaire vorm aan een nieuwe wereld: die van het moderne leven in de twintigste eeuw.
Sfeer, ca. 1916 - Theo van Doesburg
Dit schilderij van Van Doesburg is niet meer gebaseerd op een gegeven uit de visuele werkelijkheid. Het is direct opgebouwd uit abstracte vormen zoals elkaar kruisende cirkels of delen daarvan. Sfeer is een sleutelstuk binnen het oeuvre van Theo van Doesburg; het is zijn eerste volledig abstracte schilderij.
Sfeer
Theo van Doesburg
Dit schilderij van Van Doesburg is niet meer gebaseerd op een gegeven uit de visuele werkelijkheid. Het is direct opgebouwd uit abstracte vormen zoals elkaar kruisende cirkels of delen daarvan. Sfeer is een sleutelstuk binnen het oeuvre van Theo van Doesburg; het is zijn eerste volledig abstracte schilderij. Van Doesburg schilderde het omstreeks 1916. In deze periode ontwikkelde hij een nieuw ruimteconcept, onder meer op basis van de relativiteitstheorie van Einstein. In 1918 ontmoette Van Doesburg de Belgische beeldhouwer Georges Vantongerloo, wiens stelling ‘Volume + Leegte = Ruimte’ aansloot op het intuïtieve ruimteconcept van Van Doesburg. De waardering voor elkaars werk blijkt uit zijn voorstel om ‘Sfeer’ te ruilen voor Constructie in de bol, een klein beeld van Vantongerloo.
Lees meerTheo van Doesburg
Theo van Doesburg is grondlegger van De Stijl, de wereldberoemde kunststroming die in 1917 in Leiden is ontstaan. Van hieruit veroverde de radicaal vernieuwende abstracte kunst Nederland, en daarna de wereld. Lees meer over Theo van Doesburg
Chaotische tijd
Een belangrijke inhoudelijke drijfveer van de Stijlkunstenaars was het creëren van harmonie door het uitbalanceren van tegenstellingen, zowel in de kunst als in de wereld. De Stijl ontstond in een chaotische tijd. Theo van Doesburg was ervan overtuigd dat het in zijn ogen doorgeslagen individualisme de oorzaak was van de Eerste Wereldoorlog. Het doel van De Stijl was daarom het creëren van nieuwe universele kunst die zou passen bij het nieuwe tijdsbewustzijn, waarbij gezocht werd naar een evenwichtige verhouding tussen ‘het universeele en het individueele’.
Eerste editie van het tijdschrift De Stijl
De Stijl staat aan het begin van een kunstbeweging die tot op de dag van vandaag nog zichtbaar is en hedendaagse kunstenaars en architecten nog steeds inspireert. De eerste editie van het tijdschrift verscheen in 1917. Een exemplaar hiervan is onderdeel van de collectie van Museum De Lakenhal. Het laatste nummer werd in 1931 uitgegeven.
De Stijl : maandblad voor de moderne beeldende vakken
Theo van Doesburg
Theo van Doesburg richtte in 1917 in Leiden het tijdschrift De Stijl op. Rondom dit tijdschrift ontstond de kunstbeweging De Stijl waarvan Mondriaan, Van Doesburg, Rietveld en Huszár belangrijke vertegenwoordigers zijn. Hun ideeën kwamen in het begin redelijk overeen zodat het tijdschrift de eerste jaren als programmatisch strijdorgaan van de Stijlbeweging kan worden gezien.
Lees meer
Kenmerken
Kenmerkend voor het werk van de leden van De Stijl zijn de geometrische vormen en heldere kleuren. De kunstenaars werkten breder dan alleen de beeldende kunst. Zo werden er ook meubels en gebruiksvoorwerpen ontworpen en zelfs architectuur en stadsplanning maakten deel uit van De Stijl. Hun ideaal was dat het dagelijks leven op deze manier doordrenkt zou raken van de universele kunstopvattingen.
Contra-compositie VII
Museum De Lakenhal heeft in maart 2017 op de veiling in Londen een zeldzaam, abstract schilderij aangekocht
Tegelvloer
Theo van Doesburg ontwierp deze tegelvloer voor de entree en hal van vakantiehuis De Vonk in Noordwijkerhout, ca. 1918.
Ontwerp tegelvloer voor entree en hal van Vakantiehuis De Vonk in Noordwijkerhout
Theo van Doesburg
Doorbeelden
Theo van Doesburg creëerde in Leiden zijn eerste abstracte werk. Dat deed hij via het zogenoemde ‘doorbeelden’. In de werken aan de rechterkant is het verloop van figuratief werk naar abstractie goed te zijn: op het bovenste beeld is een vrij natuurgetrouwe weergave van de werkelijkheid zichtbaar en op het onderste beeld is geen enkele verwijzing naar de werkelijkheid meer waar te nemen. Deze manier van abstraheren heeft uiteindelijk geleid tot het radicale beeldende uitgangspunt dat de leden van De Stijl deelden: de uitbanning van elke verwijzing naar verschijnselen van de zichtbare werkelijkheid. Kunstwerken mochten geen directe associaties meer oproepen met herkenbare dingen.
De Blauwpoortsbrug met paard en wagen
Theo van Doesburg
Theo van Doesburg woonde in de buurt van Museum De Lakenhal aan het Kort Galgewater nummer 3. Vanuit het raam van zijn atelier keek hij uit op de Blauwpoortsbrug. Deze gouache is een vrij natuurgetrouwe weergave van de situatie ter plekke.
Lees meer
De Blauwpoortsbrug met paard en wagen
Theo van Doesburg
In een later stadium maakte Theo van Doesburg van de vrij natuurgetrouwe weergave van de Blauwpoortsbrug deze doorbeelding. Alleen de lijnen die hij belangrijk vond accentueerde hij, waardoor de voorstelling nog meer wordt geabstraheerd.
Lees meer