Leidens Ontzet. Vrijheidsstrijd & Volksfeest 30 september 2011 tot en met 8 januari 2012
22 juni 2011
Al vier eeuwen lang viert Leiden elk jaar de bevrijding door de geuzen op 3 oktober 1574. De tentoonstelling Leidens Ontzet. Vrijheidsstrijd & Volksfeest, dit najaar in Museum De Lakenhal in Leiden, laat zien hoe dit belangrijke historische feit in vier honderd jaar uitgroeide tot het grootste lokale volksfeest van Nederland. Aanleiding voor de tentoonstelling vormt het 125-jarig bestaan van de 15.000 leden tellende 3 October Vereeniging. Museum De Lakenhal pakt groots uit met een tentoonstelling vol verhalen en voorwerpen, die deels door Leidenaren zelf werden ingebracht, en met een nieuw historiestuk gemaakt door topfotograaf Erwin Olaf.
Leiden Ontzet, Holland gered
Nadat Leiden in 1574 bijna een jaar lang door de Spanjaarden was belegerd, werd de stad op 3 oktober van dat jaar bevrijd door de geuzen. Door het gebrek aan voedsel en het uitbreken van de pest had het beleg een grote wissel getrokken op de bevolking. Desondanks bleven de Leidenaren standvastig in hun verzet tegen de Spanjaarden. Het Leidens Ontzet van 1574 werd daarmee een belangrijk keerpunt in de Nederlandse geschiedenis. Het was het begin van de terugtocht van de Spanjaarden uit Holland, wat jaren later zou leiden tot de oprichting van de Republiek der Nederlanden. ‘Leiden ontzet, Holland gered’ is een historische leus geworden.
Leidens Ontzet, vier eeuwen herdenking en viering
Het Leidens Ontzet werd in 1574 voor het eerst gevierd met het uitreiken van haring en wittebrood door de geuzen en met een herdenkingsdienst. Inmiddels is het Leidens Ontzet met 200.000 deelnemers uitgegroeid tot het grootste lokale volksfeest van Nederland. Sinds 1896 wordt het feest georganiseerd door vrijwilligers van de 3 October Vereeniging. Met de allereerste viering van 1574 kwam ook het verzamelen van objecten en het archiveren van documenten op gang. In 1824 vond de eerste historische tentoonstelling van Nederland plaats, in het stadhuis van Leiden. Het stadsbestuur deed een oproep aan de bevolking om historische voorwerpen uit de tijd van het Beleg en Ontzet in te leveren. Zo kwamen mythische objecten waaronder de ‘duivenbriefjes’ en de beroemde hutspotketel (die vluchtende Spanjaarden in hun haast hadden laten staan) via de stadhuiscollectie in Museum De Lakenhal terecht.
Leidens Ontzet, het publiek aan het woord
In deze interactieve familietentoonstelling staat de beleving van het Leidens Ontzet door het publiek centraal, van 1574 tot nu. Het publiek kan meedoen, meedenken en meepraten. Geïnspireerd door de inzamelactie uit 1824 waren er in 2010 drie inzameldagen waarbij Leidenaren objecten en verhalen konden inbrengen, zoals over het jongetje Ebel Magnin, dat op 3 oktober 1925 per ongeluk aan een luchtballon boven de stad ging zweven. Een selectie van deze objecten en verhalen is nu opgenomen in de tentoonstelling. Ook tijdens de tentoonstelling kunnen nog voorwerpen en verhalen worden ingebracht. In een speciaal werkatelier kunnen scholieren, clubs, verenigingen en individuele bezoekers aan de slag om zelf vaandels over hun 3-oktoberbeleving te maken, als eigentijdse uiting van collectieve identiteit.
Oude traditie in ere hersteld: nieuw historiestuk van Erwin Olaf
In opdracht van De Lakenhal en de Universiteit Leiden maakt fotograaf Erwin Olaf een eigentijds historiestuk over het Leidens Ontzet. Leidse inwoners staan daarvoor model. Met deze opdracht wordt een oude traditie nieuw leven ingeblazen: vanaf de zestiende tot ver in de negentiende eeuw werd het Leidens Ontzet verbeeld in monumentale historiestukken. Naast een nieuw, monumentaal historiestuk over het thema honger en pest, maakt Olaf een zestal fotografische figuurstukken en stillevens die vanaf 30 september in de Leidse Universiteitsbibliotheek te zien zijn.
Activiteiten voor jeugd en volwassenen
Deze tentoonstelling is voor jong en oud en het activiteiten- en onderwijsprogramma richt zich derhalve op jeugd én volwassenen. Enkele onderdelen zijn het educatieproject Vrijheid verlicht voor het basisonderwijs, workshops voor de jeugd in de herfstvakantie, lezingen in De Lakenhal, een Studium Generale-programma, deelname aan de Museumjeugduniversiteit en een historische fietstour.
Publicatie
Ter gelegenheid van de tentoonstelling verschijnt er een speciale, rijk geïllustreerde publicatie over het Leidens Ontzet aan de hand van de collectie van Museum De Lakenhal: Leidens Ontzet. Vrijheidsstrijd & Volksfeest. Auteur: Jori Zijlmans, conservator van Museum De Lakenhal en samensteller van de tentoonstelling. Uitgave Primavera Pers, Leiden.
De tentoonstelling is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de 3 October Vereeniging, het Regionaal Archief en de Universiteit Leiden en is mede mogelijk gemaakt dankzij financiële ondersteuning van het Fonds 1818 en de 3 October Vereeniging.