Museum De Lakenhal bezit een collectie hedendaagse kunstwerken, waarvan regelmatig delen op zaal te zien zijn. In de presentaties wordt vaak gezocht naar verrassende opstellingen om heden en verleden met elkaar te verbinden. Zo wordt het beeld ‘Preparations’ (2009) van Roy Villevoye getoond temidden van de collectie zestiende-eeuwse religieuze drieluiken van Lucas van Leyden en Cornelis Engebrechtsz. Een spraakmakende confrontatie. Actuele kunst maakt bovendien een belangrijk deel uit van het tentoonstellingsprogramma, zoals bijvoorbeeld te zien was in Global Imaginations (2015).
Ook fungeert het museum incidenteel als opdrachtgever. Kunstenaars, waaronder Atelier Van Lieshout en Marjan Teeuwen, worden daarbij gevraagd te reageren op de museumcollectie of de actualiteit.
Tot slot is Museum De Lakenhal ook in de stad actief op het gebied van actuele kunst. Zo organiseert het museum jaarlijks de succesvolle Kunstroute Leiden: een atelierroute lang het werk van meer dan 100 deelnemende professionele kunstenaars in tientallen open ateliers en galeries. Lees er alles over in dit verhaal.
2016: aankoop Gezicht op Leiden voor Leids stadhuis
Museum De Lakenhal heeft speciaal voor de Burgerzaal van het Leidse stadhuis het monumentale fotowerk van kunstenaar Casper Faassen aangekocht, getiteld 'Gezicht op Leiden' (2013). Het kunstwerk werd op 24 mei 2016 officieel gepresenteerd door burgemeester Henri Lenferink. Museumdirecteur Meta Knol sprak lovende woorden over het werk van Faassen.
Speech van museumdirecteur Meta Knol
Jan van Goyen
De Leidse kunstenaar Casper Faassen (1975) maakte in 2013 een serie stadsgezichten. De serie was geïnspireerd op schilderijen van Jan van Goyen (1596-1656), in het bijzonder diens Gezicht op Leiden uit het Noordoosten (1650) uit de collectie van Museum De Lakenhal. De eveneens Leidse schilder Van Goyen staat bekend om zijn schilderijen met typisch Hollandse, soms onstuimige wolkenluchten.
Gezicht op Leiden uit het noordoosten
Jan van Goyen
Jan van Goyen, een van de leidende landschapsschilders van de zeventiende eeuw, schilderde bij herhaling zijn geboortestad. De ingetogen tinten en de virtuoos-vlotte techniek met fijnzinnige detaillering, zijn typerend voor zijn latere werk. Wanneer een reiziger op een bewolkte dag per trekschuit of zeilschip de stad over het riviertje de Zijl naderde, moet hij Leiden ongeveer zo hebben gezien. Toch week Jan van Goyen om schilderkunstige redenen enigszins af van de realiteit. De twee grootste kerken schilderde hij vanuit twee verschillende windrichtingen. De Hooglandse Kerk is gezien vanuit het oosten, zodat het half voltooide schip gemaskeerd bleef, terwijl de Pieterskerk vanuit het noorden wordt getoond om het hoge schip beter te doen uitkomen. De suggestie van serene rust bereikte Jan van Goyen door een harmonieuze plaatsing van schepen en koeien, door een stemmig licht en door de ongestoorde dagelijkse werkzaamheden van zijn personages.
Lees meerOde aan Leiden
Het fotowerk 'Gezicht op Leiden' werd in 2013 voor het eerst aan de stad gepresenteerd, toen Casper Faassen, cabaretier Jochem Myjer en schrijver Onno Blom in Scheltema een driedelige ‘Ode aan Leiden’ brachten: het lied 'Lalala Leiden', het gedicht 'Vogelvlucht' en het kunstwerk 'Gezicht op Leiden'. Bij de presentatie in het stadhuis in 2016 werden de drie odes opnieuw samengebracht.
VOGELVLUCHT
In Leiden zit een wonderstad verstopt
Die aan het einde an de nacht verschijnt.
In Rembrandts stille ochtendlicht ontpopt
Ze zich als droomoord, waarin jij verdwijnt.
Ik stijg hoog op boven de Nieuwe Rijn
En spreid mijn vleugels. Ik richt mijn blik
De duizeldiepte in. Waar kan je zijn?
Verloren in een labyrint van schrik.
Snel droom ik verder en kras op mijn vlucht
Wel duizend zwarte krullen in de lucht.
Steeds dichter nadert op de horizon
De straat, het huis waar alles ooit begon.
Zoals een raaf vliegt in het hemelsblauw -
Zo zweven deze woorden nu naar jou.
Onno Blom
Jochem Myer, Lalala Leiden (2013)
2015: Global Imaginations
De zomer van 2015 stond in het teken van de grote tentoonstelling Global Imaginations. Twintig toonaangevende hedendaagse kunstenaars uit alle continenten toonden op uitnodiging van Museum De Lakenhal hun visie op de huidige geglobaliseerde wereld. Dit deden ze aan de hand van bestaand of nieuw werk, waarbij ze zich lieten inspireren door Leidse museumcollecties. Het resultaat: een boeiende afspiegeling van actuele thema’s en ontwikkelingen in de ons omringende wereld. De werken – vaak grootschalige installaties, videoprojecties, sculpturen, etc. - waren te zien in De Meelfabriek, een imposant, voormalig industrieel complex aan de rand van Leiden.
Bij de tentoonstelling verscheen een uitgebreide projectwebsite, waarin ook een digitale publicatie is opgenomen met essays van toonaangevende wetenschappers en kunstenaars.
duik in de wereld van global imaginations
2015: Verwoest Huis Leiden
Museum De Lakenhal gaat in 2016-2018 restaureren en uitbreiden. Om ruimte te maken voor deze uitbreiding werden vier panden gesloopt aan de Lammermarkt, gelegen aan de achterzijde van het museum. Als laatste eerbetoon aan deze panden werd beeldend kunstenaar Marjan Teeuwen gevraagd om hierin een tijdelijke architectonische installatie te ontwikkelen. In de periode van medio februari tot en met 10 juli 2015 werkte Marjan Teeuwen met haar kleine team vrijwel non stop aan dit project en transformeerde de vier oude, vervallen pandjes tot een adembenemende ruimtelijke installatie.
lees meer over Verwoest Huis Leiden2015-2018: Nieuw Leids Laken
Het pand waarin Museum De Lakenhal is gevestigd was ooit het bloeiende centrum van de Leidse lakenhandel. Het museum blaast die geschiedenis nieuw leven in met de productie van Nieuw Leids Laken: een vijfdelige ontwerpserie, resulterend in een productlijn van nieuwe wollen stoffen die het oude kwaliteitskeurmerk ‘Leids Laken’ dragen. Kunstenaar Christie van Haak werd als eerste uitgenodigd. Uit de serie proefstoffen die zij maakte, zijn samen met het publiek twee favorieten gekozen en in productie genomen.
Nieuw Leids Laken #2 werd ontworpen door Mae Engelgeer, de winnaar van de open call voor jong ontwerptalent. Engelgeer gaf haar stof de titel 'Archive as fabric | fabric as archive' (2015).
In de periode tot 2018 volgen in deze serie meer opdrachten aan ontwerpers en kunstenaars. De stoffen worden vanaf 2018 verkocht in de museumwinkel.
2014: Atelier Van Lieshout
Atelier Van Lieshout (AVL) werd gevraagd om een nieuw werk te maken voor de collectiepresentatie Zeven eeuwen Leids Laken. Het resultaat is een monumentaal beeld getiteld Vooruit (2014). Het stelt de ingewikkelde relatie tussen mens en machine centraal en is een kritische ode aan de zware werkomstandigheden in de Leidse textielgeschiedenis.
Lees meer in het verhaal over
Zeven eeuwen Leids Laken
2013: LEIDSE KUNSTENAARS IN DE MEELFABRIEK
Museum De Lakenhal treedt graag buiten haar eigen muren. Zo presenteerde het museum in 2013 een inspirerende tentoonstelling van twaalf Leidse kunstenaars op een industriële locatie: De Meelfabriek aan de Zijlsingel. De kunstenaars presenteerden bestaand werk of maakten speciaal voor deze bijzondere ruimte een installatie. Gedurende drie weekenden konden bezoekers door het Meelfabriek-complex dwalen, op zoek naar het werk van Maurice Braspenning, Iemke van Dijk, Hanneke Francken, Marjolein van Haasteren, Koen Hauser, Inge Reisberman, Maarten Overdijk & Flore de Koning, Guido Winkler, Izaak Zwartjes en Iede Reckman. Om ervoor te zorgen dat bezoekers niet verdwaalden en bovendien geen kunstwerk misten, bracht kunstenaar Simone de Jong een spoor van melancholieke teksten aan.
VREEMDE VOGEL
Izaak Zwartjes zorgde in de dagen in de aanloop naar de opening voor een bijzonder schouwspel. In een zelfgebouwd vogelnest bivakkeerde hij drie dagen en nachten op grote hoogte, aan de gevel van de Meelfabriek.
SINDS 2013: NACHT VAN KUNST & KENNIS
Leiden profileert zich als stad van kunst en kennis. Museum De Lakenhal stimuleert de samenwerking tussen kunstenaars en wetenschappers. Zij stuwen elkaar omhoog en geven de stad een unieke dimensie. Sinds 2013 wordt dit op initiatief van onder meer Museum De Lakenhal breeduit gevierd met de Nacht van Kunst & Kennis.
Het festival past in een trend: Nederlanders zijn geïnteresseerd in wetenschap, getuige allerlei nieuwe tv-programma’s en vele uitgaven van populairwetenschappelijke magazines. Tijdens de Nacht worden jong en oud uitgenodigd om op ontdekkingstocht te gaan naar nieuwe kennis, kunstvormen, ideeën, opkomende bands, wetenschappelijke uitvindingen en dans- en theatervoorstellingen.
2011: Erwin Olaf
Erwin Olaf maakte in opdracht van het museum een 21ste-eeuws historiestuk met Leidens Beleg & Ontzet als thema (2011). Het fotowerk werd gepresenteerd op de tentoonstelling Vrijheid! Leidens Ontzet 1574-2011.
Leidens Beleg en Onzet - Liberty - pest en honger tijdens Leidens Beleg
Erwin Olaf
In 2011 gaven Museum De Lakenhal en de Universiteit Leiden gezamenlijk de opdracht aan kunstenaar-fotograaf Erwin Olaf om een nieuw historiestuk te maken, gewijd aan het Beleg en Ontzet van Leiden (1574). Olaf koos ervoor de dramatische laatste dagen van het Beleg te verbeelden, met op de achtergrond de belofte van bevrijding door de geuzen. Traditiegetrouw speelt de honger een hoofdrol in het verhaal van het Beleg en Ontzet. Olaf koos ervoor in plaats daarvan de pest centraal te stellen, die volgens de nieuwste historische inzichten meer slachtoffers maakte dan de honger. Tijdens het Beleg van Leiden in 1574 kwamen ruim 6000 mensen om, bijna de helft van de toenmalige bevolking. Burgemeester Van der Werf werd door Olaf op het tweede plan gezet, om ruimte te maken voor bevelhebber Jan van de Does, diens neef Jacob van der Does en stadssecretaris Jan van Hout, wiens heldenrol in het verleden te vaak onderbelicht bleef. In de flanken van het beeld plaatste Olaf twee jonge vrouwen: rechts Magdalena Moons, de geliefde van de Spaanse legeraanvoerder Valdés, en links de godin Minerva, symbool van de in 1575 opgerichte Leidse universiteit. Veel attributen zijn afkomstig uit de collectie van De Lakenhal. Enkele hedendaagse voorwerpen, zoals een iPod en een leesbril, voegde Olaf zelf toe. De modellen zijn voor het merendeel Leidse burgers die door de kunstenaars werd gecast. Zo componeerde Erwin Olaf een historisch én eigentijds beeld, dat zich in artistieke kwaliteit kan meten met de klassieke historieschilderkunst.
Lees meer
2011: Roy Villevoye
Met steun van het Mondriaan Fonds heeft Museum De Lakenhal in 2011 ‘Preparations’ aan kunnen kopen, waarmee niet alleen een nieuw hoofdstuk is toegevoegd aan de collectiegeschiedenis van Nederland, maar ook eigen collectie in een compleet nieuw daglicht is gesteld. De kruisdragende figuur treedt op zaal in dialoog met de middeleeuwse religieuze altaarstukken
Preparations
Roy Villevoye
De ontmoeting met deze onbekende persoon trekt alle betekenisregisters open. Wie is deze man en waar komt hij vandaan? Waarom houdt hij een houten kruis in zijn handen? En waarom staat hij hier in het museum, om door ons zo minutieus, op het onbehoorlijke af, bekeken te worden? Roy Villevoye maakt behalve beelden ook installaties, foto’s, videowerken en schilderijen. In zijn oeuvre staat de wederzijdse interesse in andere culturen centraal en de verwarring en fascinatie die daarvan het gevolg zijn. In 1992 bezocht Villevoye voor het eerst Nieuw Guinea. Het westelijk deel daarvan was tot 1962 een Nederlandse kolonie. Het waren overwegend Nederlanders die door missie en zending de kerstening van de bevolking ter hand namen. Daarmee verdwenen veel van de oorspronkelijke, magische rituelen. Ze kregen een nieuwe vorm in lokale interpretaties van het christelijke geloof. Ook in de 15de en 16de-eeuwse kunst die in deze zaal te zien is, draait alles om religieuze voorstellingen. De drieluiken van Cornelis Engebrechtsz en Lucas van Leyden boezemen door hun grote formaat en magische voorstellingen ontzag in. Ze hielden de 16de-eeuwse mens op het christelijke spoor, door hen te herinneren aan hun levenscyclus en lotsbestemming. Diezelfde christelijke symboliek en levensvragen spelen een rol in het beeld van Roy Villevoye. Zo maakt dit beeld ruimte voor nieuwe interpretaties van de Lakenhalcollectie.
Lees meer2009 - 2015: UTOPISCH NEST
Vanaf 2009 bundelen Museum de Lakenhal, Stichting Scheltema en De Veenfabriek hun krachten in een unieke en avontuurlijke samenwerking onder de titel Utopisch Nest. In vele en gevarieerde projecten reageren kunstenaars en wetenschappers samen op een specifiek onderdeel van de bestaande programmering van één van beide Leidse instellingen. Een greep uit de Utopisch Nest projecten:
2012
In 2012 werd componist Anke Brouwer gevraagd om te reageren op de tentoonstelling Toverlantaarns in Museum De Lakenhal. Geïnspireerd door met name de afbeeldingen van verwrongen gezichten uit deze collectie achttiende-eeuwse toverlantaarnplaatjes besloot Brouwer tot samenwerking met filmer Michiel Keller en accordeoniste Marieke Grotenhuis. Het resultaat was een droomachtig muziekstuk, beluister het hier.
2013-2014
In opdracht van Utopisch Nest heeft beeldend kunstenaar Joost Rekveld in 2013-2014 gewerkt aan zijn 'Project #47'. Geïnspireerd door de tentoonstelling ‘UTOPIA 1900-1940. Visies op een Nieuwe Wereld’ die in 2013 in Museum De Lakenhal te zien was, vertrok Rekveld vanuit het idee dat de menselijke perceptie tot op grote hoogte maakbaar is en dat nieuwe vormen van waarneming invloed hebben op de relatie tussen mens en omgeving.
Hoe zou het zijn om de zintuigen van een haai te hebben of om continu te voelen waar het noorden is? Gaan we ons dan anders gedragen? Rekveld ontwikkelde een aantal draagbare apparaatjes die als extra zintuigen functioneren, een eigentijdse invulling van het begrip ‘utopie’. Met één van de apparaten is hij in staat om elektrostatische velden te voelen en registreren. Op het voorplein van Museum De Lakenhal werd een stereoviewer geplaatst met een animatie die in 7 minuten weergeeft welke elektrostatische velden er rondom het museum hangen. Zo’n zelfde viewer stond in de Leidse Hortus Botanicus en in Museum Volkenkunde. De elektrostatische lading op die andere locaties verschilt van die in en rond Museum De Lakenhal: een mysterieuze bevinding.
KUNSTROUTE
Museum De Lakenhal organiseert jaarlijks in het laatste weekend van september de succesvolle Kunstroute Leiden: een route door Leiden waarbij kunstenaarsateliers zijn opengesteld voor het publiek. Ook galeries, kunstenaarsinitiatieven en andere locaties zijn in het programma opgenomen. Rondom de Kunstroute vinden tal van andere activiteiten en tentoonstellingen plaats. Een educatief project voor basisscholen, waarbij ook de leerlingen ateliers bezoeken, vormt een vast onderdeel.
INDUSTRY DAY
Sinds 2013 is ook de 'Industry Day' een vaste waarde binnen de Kunstroute. Deze bijeenkomst wordt georganiseerd in samenwerking met het Cultuurfonds Leiden en is bedoeld voor professionele kunstenaars. In 2013 werden onder de titel 'Tales on Creativity' de Leidse kunstsector en andere klimaatmakers in de stad aan elkaar gekoppeld. De stad Leiden was het uitgangspunt en ‘artistic research’ het thema. Welke rol speelt artistiek onderzoek in de hedendaagse kunst en hoe verhoudt zich deze tot in de stad aanwezige wetenschap?
ACTUELE KUNST IN LEIDEN: EEN VOORGESCHIEDENIS
Van 1993 tot en met 2004 bestaat in Leiden het Centrum Beeldende Kunst (CBK), dat actief is op het gebied van actuele kunst. Wanneer het CBK in 2004 wordt opgegeven neemt Museum De Lakenhal een deel van het personeel over, met de kennis en ambitie om de actuele kunst in Leiden te stimuleren. Tegelijkertijd zijn er plannen om op een steenworp afstand van Museum De Lakenhal in de voormalige dekenfabriek Scheltema een centrum van actuele kunst te realiseren. De Gemeente Leiden, theatermuziekensemble De Veenfabriek, de Universiteit Leiden en de in Den Haag gevestigde Hogeschool voor beeldende kunst, muziek en dans slaan hiervoor de handen ineen.
tot 2011: De Lakenhal in Scheltema
De Veenfabriek en Museum De Lakenhal organiseren uiteenlopende manifestaties waarin de relatie tussen beeldende kunst, theater en wetenschap centraal staat. Onder de naam ‘De Lakenhal in Scheltema’ presenteert het museum tot 2011 tentoonstellingen met hedendaagse kunstenaars. Een van de meest spraakmakende presentaties is het project CO-OP’s, waarbij 7 teams van wetenschappers en kunstenaars hun kennis en verbeelding samenbrengen. De imposante installatie ‘The return of the Shreds’, een samenwerking tussen kunstenaar Ni Haifeng en hoogleraar kunstgeschiedenis Kitty Zijlmans, was één van de hoogtepunten. Met deze installatie gaf Ni Haifeng commentaar op de hedendaagse kledingindustrie en handel. Naar aanleiding van dit project kocht het museum de installatie 10 % Shrinkage van Ni Haifeng aan voor de collectie.
10% shrinkage
Installatie van keramiek, gebaseerd op het 'Chine de Commende' in de museumcollectie. Van de oude objecten uit de collectie zijn replica's gemaakt, maar die werden tijdens het bakproces 10% kleiner. Daar zijn weer replica's van gemaakt die bij het bakken weer 10% kleiner werden, etc. Zo zijn tien series replica's ontstaan. De installatie bestaat uit die tien series replica's en de originele objecten samen.