Presentatie Nieuwe Aanwinsten
17 april t/m 16 augustus 2015
De collectie van Museum De Lakenhal is in het voorjaar van 2015 verrijkt met diverse nieuwe aanwinsten. Niet alleen werd met dank aan de Vereniging Rembrandt een zeer zeldzame zestiende-eeuwse werkplaatstekening voor een Leidse gebrandschilderde ruit aangekocht, ook is een serie ontwerpen verworven die Harm Kamerlingh Onnes (1893-1985) maakte voor zijn reeds in de collectie aanwezige monumentale glas-in-loodraam van het Algemeen Handelsblad. Tot slot heeft het museum een tekening uit de Parijse periode van Geer van Velde (1898-1977) aan de collectie toegevoegd. Deze aanwinsten worden vanaf 17 april in het museum gepresenteerd. Daarbij wordt het schilderij 'Drie spelende kinderen in een vensternis' van de Leidse fijnschilder Hendrik Ringeling (1812-1874) getoond. Dit schilderij is recent door een particulier aangekocht als bijdrage aan de aanstaande herinrichting van Museum De Lakenhal.
Werkplaatstekening (va. 1520-30)
Leiden was in de zestiende eeuw een belangrijk centrum voor de glasschilderkunst. Werkplaatstekeningen van Leidse makelij uit dit tijdperk zijn echter bijzonder zeldzaam.
Voordat een schildering op het glas werd aangebracht, werden meerdere kopieën gemaakt. Deze zogenoemde werkplaatstekeningen dienden als voorbeeld voor de glasschilders bij het aanbrengen van de vaak zeer gedetailleerde voorstelling.
Gebrandschilderde glazen
In de collectie van Museum De Lakenhal bevindt zich al een groep gebrandschilderde glazen uit deze periode. In 2012 werd deze deelcollectie ook al verrijkt met de aankoop van een gebrandschilderde roemer, eveneens met dank aan de Vereniging Rembrandt.
Roemer met gebrandschilderde wapens van Leiden en Rijnland
Anoniem
Het werk van Gerrit Bolten is te herkennen aan een duidelijke schildering gemaakt in bruingrijze grisailleverf van goede kwaliteit, egale lichte achtergronden waarin geen penseelstreken meer te herkennen zijn en het gebruik van fijne arceringen. Daarnaast heeft hij een karakteristiek handschrift. ‘’t Welvaren van Leyden’ en ‘’t Welvaren van Rynlant’ staat op de banderol op de roemer te lezen. De roemer kan zijn gebruikt bij feestelijke maaltijden voor een dronk op het Hoogheemraadschap van Rijnland en het stadsbestuur van Leiden.
Read more
Raam met voorstelling van Willem II, achttiende graaf van Holland en Zeeland
Willem Thibaut
Het raam is één uit een serie van twaalf gebrandschilderde ramen (inv.nrs. 349-360) met de voorstellingen van de graven en gravinnen van Holland. De ramen zijn afkomstig uit de voormalige Sint Jorisdoelen, die in 1821 werd afgebroken. Oorspronkelijk bestond de serie uit 35 glazen. Kort voor de afbraak van de Doelen overwoog het stadsbestuur de kostbare glazen te verkopen. Maar gelukkig zijn twaalf gravenramen gered doordat zij in een houten kist op de zolder van het stadhuis werden opgeborgen. In 1872 verhuisden zij naar De Lakenhal, waar zij in het nieuw ontworpen trappenhuis werden geplaatst. Alle ramen zijn linksonder en rechtsonder gemerkt met naam en jaartal. De glazen zijn uitgevoerd in grisaille, alleen boven de linker schouder hangt het in kleur uitgevoerde geslachtswapen van de betreffende graaf of gravin. Langs de bovenrand is een franje te zien waaraan twee met vlechtwerk versierde banden ter zijde van de koppen hangen. De figuren waren paarsgewijs opgesteld, meestal naar elkaar toegewend, waarbij aan de buitenzijde van elk gravenpaar een weggeschoven gordijn hangt.
Read more
Harm Kamerlingh Onnes (1893-1985)
Eén van de blikvangers uit de collectie is het monumentale glas-in-loodraam (1927-28) van Harm Kamerlingh Onnes. Dit raam werd gemaakt voor het trappenhuis van het voormalige gebouw van het Algemeen Handelsblad aan de Nieuwezijds Voorburgwal in Amsterdam. Hoe ging de kunstenaar te werk? Dat is inzichtelijk geworden met de verwerving van verschillende voorbereidende ontwerpen op papier. Harm Kamerlingh Onnes knipte de figuren uit stevig materiaal en plakte ze vervolgens op papier, met een opvallend levendig en kleurrijk resultaat.
Glas-in-lood
Dit monumentale glas-in-loodraam heeft een opvallende geschiedenis. Lees het op de objectpagina, via een klik op de afbeelding hier links.
Glas-in-lood raam uit het Algemeen Handelsblad-gebouw te Amsterdam
Harm Kamerlingh Onnes (ontwerp)
Harm Kamerlingh Onnes was de zoon van schilder-ontwerper Menso Kamerlingh Onnes. Hij begon als schilder en zou dat zijn leven lang blijven. Maar na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde hij zich ook tot baanbrekend keramist, onder meer met humoristisch gedecoreerde vazen die verwezen naar mens- en dierfiguren. Harm werkte in de sporen van de avant-garde en verwerkte die invloeden op eigen wijze. Hij ging nooit helemaal abstract werken. Ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van het Algemeen Handelsblad ontwierp Harm Kamerlingh Onnes omstreeks 1927 een reeks glas-in-lood ramen voor het hoofdkantoor aan de Nieuwezijds Voorburgwal in Amsterdam. De voorstellingen in de ramen laten zien hoe dagelijks de krant gemaakt wordt en van de persen rolt. De bovenste rij ruiten geeft de financiële zijde van het bedrijf weer. De tweede rij van boven is gewijd aan de typografische afdelingen en de derde rij toont de redactie. De onderste rij laat het drukken van de krant zien. Duidelijk is te zien hoe de kunstenaar beïnvloed werd door de geometrische constructies van De Stijl. Toen het Handelsblad in 1970 fuseerde met de Nieuwe Rotterdamse Courant, werd het glas-in-loodraam uit het pand gesloopt. Een boer kocht de ramen op omdat hij het lood wilde gebruiken. De twintig panelen werden in 2004 teruggevonden in een boerenstal bij Amsterdam. De boer was nooit begonnen aan het scheiden van het glas en lood, waardoor de ramen met relatief geringe schade werden teruggevonden. Na restauratie konden ze worden overgebracht naar Museum De Lakenhal in Leiden.
Read moreGeer van Velde (1898-1977)
De aankoop van de schildering 'Vrouw met hond' (ca. 1925-28) illustreert de Parijse jaren van Geer van Velde. In deze periode schilderde hij vaker naïeve, boerenscènes, waarin de invloed van de kunstenaar Marc Chagall een rol speelt. Ook dit werk houdt het midden tussen mysterie, sprookje en realiteit.
Van Worpswede naar Parijs
Gelijktijdig met Geer woonde ook zijn broer Bram van Velde (1895-1981) in Parijs. Bram was eerder naar een kunstenaarskolonie in het Duitse Worpswede getrokken, waar hij ook dit Zelfportret (1922) schilderde.
Zelfportret
Bram van Velde
Bram van Velde hechtte veel waarde aan een intense uitdrukking van zijn gevoel. ‘Elk stuk is eigenlijk een zelfportret’, vond hij, ‘of het nu een bloemstuk, landschap of een portret betreft.’ In dit schilderij heeft Van Velde zichzelf frontaal, bijna vlakvullend afgebeeld. Elke suggestie van ruimtelijkheid ontbreekt. Het portret valt op door de intensiteit van het kleurenpalet en door de ongepolijste techniek. Het gezicht is met krachtige, rake lijnen in uitgesproken kleuren geschilderd. Door het gebruik van witte contourlijnen en vlakken komt het portret los van de achtergrond. Aan de doordringende blik ontleent het portret zijn zelfbewuste karakter.
Read moreHendrik Ringeling (1812-1874)
Op het eerste oog lijkt op het schilderij van Ringeling sprake van een natuurgetrouw en alledaags huiselijk tafereel. Behalve realistisch is het schilderij echter ook een ode aan de Leidse fijnschilders van de 17de eeuw. De fijne schildertrant, de voorstelling in de vensternis en het afgebeelde reliëf met spelende putti zijn direct ontleend aan het werk van de grootmeester van de Leidse fijnschilderkunst Gerrit Dou.