One of the most famous and most remarkable works of art form the collection of Museum De Lakenhal is the vast altar piece of the Laatste Oordeel (Last Judgment), painted by Lucas van Leyden in ca. 1526-27 as a memorial table for Claes Dircsz. van Swieten, a wealthy merchand and alderman of Leiden, who died in 1525. The scene depicts the day of the Last Judgment as described in the Apocalyps, when the deceased rise from their graves to reach their destiny in either heaven or hell. They will be carried along gently by sweet angels or herded into the jaws of hell by diabolical creatures. Quite early, Lucas van Leyden was considered to be a prodigy throughout Europe because of his sublime etchings and drawings. More than anybody else, he added narrative qualities to both Biblical and profane subject matter. Lucas van Leyden's favourite themes include charity, looseness, immorality, and female guiles.
LUCAS AS PUPIL
As his name hints, Lucas van Leyden (approx. 1494 - 1533) was born in the city of Leiden. Initially, he was an apprentice with his father, who was also a painter, then he moved on to the Leiden studio of Cornelis Engebrechtsz.
Portret van een onbekende man
Lucas van Leyden
Drieluik met het Laatste Oordeel
Lucas van Leyden
Het Laatste Oordeel van Lucas van Leyden geldt als meesterwerk van de noordelijke Renaissance. De natuurlijke weergave van het lichaam in complexe houdingen bereikte Lucas door studie van anatomie en perspectief met behulp van prenten naar werk van renaissanceschilders als Michelangelo, Rafaël, Dürer en Signorelli. Het onderwerp is ontleend aan de Openbaring van Johannes (20: 11-15), waarin hij als in een visioen de terugkeer van Christus op aarde beschrijft. Omringd door de apostelen, heiligen en engelen oordeelt Christus op de Laatste Dag wie naar de hemel gaat en wie naar de hel. De gelukzaligen worden links naar de hemel geleid, rechts sleuren gedrochten en duivels de verdoemden het hellevuur in. In afwijking van de traditie schilderde Lucas van Leyden het drieluik zonder opdrachtgevers. Lucas van Leyden maakte dit drieluik in opdracht van de kinderen van Claes Dircsz. van Swieten ter nagedachtenis aan hun vader, een Leidse houthandelaar, kerkmeester, schepen en in 1523 ook burgemeester van Leiden. Na voltooiing werd het in de Pieterskerk geplaatst. De patroonheiligen van Leiden, de apostelen Petrus en Paulus, schilderde Lucas op de buitenzijden van de luiken. Petrus en Paulus zitten vóór een indrukwekkend landschap dat om diepte te suggereren met verschillende kleuren en volgens een vast schema is opgebouwd. Bij het schilderen koos Lucas voor een hoog gezichtspunt, waardoor hij in dit fantasielandschap zoveel mogelijk elementen uit de zichtbare wereld kon samenbrengen. Zijn Antwerpse tijdgenoot Joachim Patinier maakte als eerste het landschap tot hoofdonderwerp en bracht de religieuze figuratie terug tot bescheiden proporties.
Read moreVerzoeking van de Heilige Antonius
Lucas van Leyden
Cornelis Engebrechtsz. (Leiden approx. 1462 - ditto 1527)
Engebrechtsz. was the first significant painter from the city of Leiden. Anything we know about his life was printed in the Schilder-boeck (Painter's Book, 1604) of artist's biographer Karel van Mander. Besides external pupils, Cornelis’ three sons were also trained in the studio. Together, they produced religious art for the monasteries, convents and churches in and around the city of Leiden.
STYLE DEVELOPMENT
In the tradition of the fifteenth century, Cornelis Engebrechtsz. works based on devotional imagery, complex composition schemes and an unrelenting attention to detail, while his pupil Lucas van Leyden chooses to depict elaborately modeled scenes. He reduces his composition schemes and use of colors and minimalises his detailing. Van Leyden indulges in the perfect depiction of the human body, a popular challenge among artists in the early Renaissance era. At a later stage in his career, Cornelis Engebrechtsz.'s style developed gradually into the direction of mannerism which was so popular in Antwerp.
Drieluik met de kruisiging van Christus
Cornelis Engebrechtsz.
Cornelis Engebrechtsz. schilderde dit drieluik met veel aandacht voor individuele emotie en detail. Zijn stijl is ontleend aan de Antwerpse maniëristen. De zijluiken tonen taferelen uit het Oude Testament die in relatie staan tot de hoofdvoorstelling; de kruisiging van Christus. Links het offer van Abraham en rechts de oprichting van de koperen slang. In de predella, het onderstuk, groeit uit het lijk van Adam een boom waaruit volgens de legende het kruishout werd gemaakt. Het altaarstuk werd gemaakt voor het, bij Leiden gelegen, Augustinessen-klooster Mariënpoel. De opdrachtgever, Jacob Maertensz. Schout, was er priester en rector. In de predella wordt hij geflankeerd door zijn naamheilige St. Maarten. De zusters gaan vergezeld door hun ordeheilige St. Augustinus.
Read moreDrieluik met de bewening van Christus met stichters en heiligen, met op de buitenluiken de heiligen Apollonia, Gertrudis van Nijvel, Agatha en Agnes
Cornelis Engebrechtsz.
Zijluiken van een drieluik met stichters uit de families Van der Does en Van Poelgeest, met op de buitenluiken de wapenschilden van Willem van der Does en Henrica van Poelgeest
Cornelis Engebrechtsz.
De stichters op de twee zijluiken zijn aan de hand van de talrijke wapenborden te herkennen als nakomelingen van Jan van Lochorst en Hendrica van der Does. Het echtpaar behoorde tot de meest invloedrijke adellijke families uit Leiden. Hun nakomelingen worden vergezeld door hun patroonheiligen St. Joris en St. Maria Magdalena. Het drieluik bevond zich oorspronkelijk in de Pieterskerk te Leiden. Het middenpaneel is verloren gegaan.
Read moreMiddle Ages to Renaissance
Works by Engebrechtsz. are still under the influence of the Gotiek style of the Middle Ages, developing gradually into the direction of mannerism which was so popular in Antwerp, but Lucas van Leyden indulges in the perfect depiction of the human body, a popular challenge among artists in the early renaissance era.
INSPRIATION FROM ITALY
Lucas van Leyden was inspired by prints of the paintings of the Italian Renaissance artist Raphael. Lucas had never seen Raphael's works, but he studied them through prints by Marcantonio Raimondi, a pupil from Raphael's studio. Lucas van Leyden was not just valued by contemporary art connoisseurs and artists, but also by art biographers such as Giorgio Vasari (Arezzo, 30 July 1511 - Florence, 27 June 1574) and Karel van Mander (Meulebeke, May 1548 – Amsterdam, 11 September 1606), who wrote about him in their books.
SIGNATURE
In the image below, mind the monogram Lucas van Leyden uses to sign his works.
MEETING WITH DÜRER
Lucas van Leyden met the German artist Albrecht Dürer in Antwerp in 1521. The two artists exchanged a large number of imprints and Dürer drew a portrait of Lucas van Leyden on the spot. Influenced by Dürer, Lucas van Leyden introduced portraits as a new genre in the Northern Netherlands.
THE IMPACT OF LUCAS VAN LEYDEN
Lucas van Leyden died young; he fell victim to tuberculosis at the age of 39. His work had a large impact on later artists. Rembrandt for one, owned his complete series of prints. Similar to Lucas van Leyden, he elected both ordinary man and Biblical themes as subject matter.
Read more in this story about:
Rembrandt and the Golden Age
EXHIBITION ON LUCAS VAN LEYDEN AND THE RENAISSANCE
In 2011, Museum De Lakenhal organised the exhibition 'Lucas van Leyden and the Renaissance'. For the first time ever, his work was shown in the context of artists such as the German Albrecht Dürer, Joachim Patinir from Flanders, the Italian graphic artist Marcantonio Raimondi and Leiden's painters Aertgen van Leyden and Cornelis Engebrechtsz. For the very first time, the exhibition featured Leiden's triptych with the Laatste Oordeel (Last Judgment) together with the Dans om het gouden kalf (The Dance around the Golden Calf; Rijksmuseum, Amsterdam) en Christus geneest de blinde van Jericho (Healing of Blind Man of Jericho; Hermitage, Saint Petersburg).
THE LAST JUDGMENT ON TOUR
The Laatste Oordeel (Last Judgment) from the collection of Museum De Lakenhal never left Leiden, apart from two short periods: during World War II, when it was deposited in the province of Limburg and in 1958, when it was shown in the Rijkmuseum. During the Restoration and Extension of the museum, in between 2016 and 2018, the triptych will move temporarily to the Hall of Fame of the Rijksmuseum in Amsterdam, as part of the cooperation agreement that was clinched by the directors of Museum De Lakenhal and the Rijksmuseum on 27 February 2014.
We have a match at content level. This makes scale less important. Museum De Lakenhal is simply the cheeky little sister of the Rijksmuseum!
Meta Knol, director Museum De Lakenhal